ویکی شیعه:منابع معتبر
مقاله‌های ویکی‌شیعه باید بر مبنای منابع معتبری نوشته شوند که توسط اشخاص ثالث تألیف و منتشر شده‌اند. همهٔ دیدگاه‌های اکثریت و یا اقلیت قابل ملاحظه که در این منابع بیان شده باشد، باید توسط مقالات مرتبط پوشش داده شود. (بنگرید به دیدگاه بی‌طرفانه)
واژهٔ «منبع» در ویکی‌شیعه سه معنای مختلف دارد: خود اثری که منبع قرار می‌گیرد (نظیر یک نوشته، مقاله، جریده یا کتاب)، خالق اثر (مثلاً نویسنده) و ناشر اثر (مثلاً علمی و فرهنگی). هر سهٔ این موارد روی اعتبار منبع اثر می‌گذارند. منابع معتبر می‌تواند مطالب منتشر شده طی فرایند انتشار معتبر یا نویسندگانی که در موضوع مرتبط معتبر شناخته می‌شوند یا هر دو باشد. (به ویژه در ایران که روش انتشار عموماً معتبر نیست، اعتبار نویسنده بیشتر مورد نظر می‌باشد.)
اعتبار منبع بستگی به موضوع دارد. (برای مثال روزنامه‌ها در زمینه اخبار روز می‌توانند منابع معتبری باشند اما در زمینه موضوعات علمی چنین جایگاهی ندارند و بایستی از منابع دیگر مثلا کتاب‌های دانشگاهی استفاده شود). هر منبع باید به دقت سنجیده شود تا برای گزاره‌ای که بیان کرده معتبر باشد و بهترین منبع در آن زمینه باشد. لازم است منبع به صراحت از اطلاعاتی که در مقاله می‌آید پشتیبانی کند و باید به شکل مناسبی ادعا را طرح کرده باشد. (از توضیحات کافی برخوردار باشد).
مطابق ویکی‌شیعه:اثبات‌پذیری، هر مطلبی که مورد اختلاف نظر باشد، یا احتمال برود که بعداً ایجاد چالش کند، باید منبع مناسب برایش ذکر شود، حتی اگر یک نقل قول باشد؛ مسئولیت اضافه کردن منبع هم به عهدهٔ کسی است که آن جمله‌ها را می‌نویسد یا برمی‌گرداند. مطالبی که منبع نداشته باشند، ممکن است در هر زمان مورد بحث قرار بگیرند و حذف شوند. در برخی شرایط بهتر است که هیچ اطلاعاتی ارائه نشود، تا این که مطالبی بدون منبع ذکر شود.
منبع معتبر چیست؟
منابع معتبر، آن دسته از منابع منتشر شده هستند که از طریق یک روال قابل اعتماد منتشر شده‌اند؛ نویسندگان این منابع یا افراد معتبری در آن حوزه هستند یا به طور کل افراد قابل اعتمادی دانسته می‌شوند.
اعتبار یک منبع به موضوع مقاله نیز بر می‌گردد؛ منبعی که در یک موضوع معتبر دانسته می‌شود، ممکن است در یک موضوع دیگر از اعتبار کافی برخوردار نباشد. به عنوان نمونه، منبعی که توسط یک ریاضی‌دان برجسته نوشته و منتشر شده، ممکن است شامل مطالبی در حوزه زیست‌شناسی باشد اما در این باره منبع معتبری دانسته نشود. یا اگر به صحابی بودن فردی اشاره می‌کنیم باید به منابع صحابه‌نگاری آدرس بدهیم، یا اگر گزاره‌ای تاریخی را می‌آوریم باید به منابع تاریخی ارجاع بدهیم همچنین در مباحث فقهی و کلامی به منابع مربوطه استناددهی کنیم.
در حالت کلی باید که یک مقاله بر مبنای قابل اعتمادترین منابعی که در دسترس ویرایش‌کنندگانش است نوشته شود.
ارجاع به منابع دست اول و معتبر با سیاست ممنوعیت تحقیق دست اول در ویکی شیعه منافاتی ندارد.
دلیل استفاده از منابع معتبر
منابع به دو منظور استفاده می‌شوند:
- برای تایید یک ادعای مطرح شده در مقاله. در این حالت در ذکر منبع باید به طور دقیق قسمتی که آن ادعا را تایید می‌کند مورد اشاره قرار بگیرد.
- برای اعتبار دادن به آن منبع، و پیشگیری از وقوع نقض حق تکثیر یا دستبرد فکری.
ذکر منابع دقیق به خواننده این اعتماد را می‌دهد که مقاله از استانداردهای مربوط به اثبات‌پذیری و تحقیق دست اول تبعیت می‌کند. ارجاع دقیق به منابع باعث می‌شود که خواننده بتواند به آن منابع مراجعه کند، و به نویسندگان آن منابع اعتبار داده شود.
اگر تمام منابع موجود در مورد یک جمله یا مقاله، از اعتبار کمی برخوردار باشند، شاید بهتر باشد که آن محتوا در ویکی‌شیعه گنجانده نشود.
ابعاد اعتبار یک منبع
کتاب‌های مرجع اصلی در هر رشته معتبرترین منابعند. با این حال، ممکن است بعضی منابع دانشورانه، منبعی قدیمی بوده و مطالب آن بعدها با تحقیقات جدیدتر و بیشتر رد شده باشند. سعی شود در صورت وجود مقالات اجماع کنونی دانشوران را منعکس نماید. تصمیم در مورد اعتبار منابع بسته به موضوع دارد. در صورتی که منابع با همدیگر در تضاد باشند باید از ارجاع درون متن برای مطالب نقل شده استفاده کرد.
منابع پژوهشگرانه و غیرپژوهشگرانه
- مقالات ویکی‌شیعه برپایه معتبرترین منابع موجود نگاشته می شوند با این حال نباید طبق تحقیقات دست اول نگاشته شود.
- احتیاط ویژه‌ای در مورد ژورنال‌هایی که صرفا در جهت اشاعه دیدگاه خاصی چاپ می‌شوند باید به خرج داد. ژورنالی که تنها توسط طیف محدود و خاصی از جامعه دانشگاهی بررسی می‌شود معتبر شمرده نمی‌شود و تنها می‌تواند نماینده دیدگاه گروهی که آن ژورنال نمایندگی‌شان را می‌کند باشد.
- مطالبی مانند مقاله، کتاب یا رساله که به تایید جامعه دانشگاهی رسیده باشد معتبر شمرده می‌شوند. اگر مطلب در یک ژورنال شناخته شده دارای فرایند ویراستاری علمی توسط یک فرایند آکادمیک صحیح باشد باید حداقل توسط یک یا چند دانش‌پژوه دیگر مورد بررسی اولیه قرار گرفته باشد.
- رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دکترا انتشارات پژوهشگرانه تلقی‌می‌شوند.
ادعاهای ویژه نیازمند منابع ویژه‌ای نیز هستند
در چند مورد ویرایش‌کنندگان یک مقاله باید توجه بیشتری به خرج بدهند و منبع ذکر شده را مورد بازبینی قرار دهند:
- ادعاهای تعجب‌آور و یا در ظاهر مهم که چندان شناخته شده نیستند.
- گزارش‌های تعجب‌آور و یا در ظاهر مهم از اتفاقات اخیر که پوشش خبری مناسبی نداشته‌اند.
- گزارش و بیانیه اشخاص به گونه‌ای که خنده‌آور، بحث‌برانگیز و یا مغایر با شخصیت و علایق پیشین آنها باشد.
- ادعاهای پشتیبانی نشده و یا به طور گسترده‌تر تکذیب شده از طرف جامعه علمی. به طور ویژه در مواردی که استدلال کننده می‌گوید توطئه‌ای برای خاموش ساختن آنها وجود دارد باید احتیاط بیشتری کرد.
ادعاهای استثنایی باید توسط چند منبع معتبر مورد تأیید قرار گیرد.
ادعای اتفاق نظر
هر جا ادعا شد که در یک مورد بین صاحب‌نظران اجماع وجود دارد، باید این مساله با ذکر منبع اثبات شود. ادعای این مساله که بین دانشمندان، پژوهندگان یا سیاست‌مداران در یک مورد اتفاق نظر وجود دارد، باید در منبعی معتبر ذکر شود. در غیر این صورت، باید جمله‌ها بازنویسی شود به طوری که نشان دهد دیدگاه کدام منبع را منعکس می‌کند.
منابع معاصر منتشر شده
از آنجا که بررسی و مرور مطالب در فرایند انتشار مطالب علمی بندرت در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا در اکثر موارد نمی‌توان منابع منتشر شده در ایران را بر اساس معیار انتشارات معتبر در دنیا ارزشگذاری کرد. به جای آن لازم است شخص مؤلف یا ناشر در زمینه موضوع معتبر محسوب گردد. برای مثال سید محمد حسین طباطبایی مؤلفی معتبر در موضوعات تفسیر قرآن و فلسفه و عرفان اسلامی محسوب می‌شود. البته این به معنای آن نیست که لزوما تمام مراکز نشر در ایران بی اعتبار هستند. بلکه لازم است مؤیداتی در خصوص اعتبار هر مرکز ارائه گردد که نشان دهد عملکرد آن در جامعه علمی مرتبط با فعالیت آن مقبول است. برای مثال مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی یک ناشر دارای اعتبار محسوب می‌گردد.
احتیاط ویژه‌ای در مورد انتشارات و ژورنال‌هایی که صرفا در جهت اشاعه دیدگاه خاصی چاپ می‌شوند باید به خرج داد. استفاده از انتشارات و منابعی که در جهت رویکرد اعتقادی، ایدئولوژی یا خط سیاسی گروه خاصی هستند باید بیشتر در جهت شناساندن دیدگاهی که این منبع نمایندگی می‌کند باشد.
اولویت با منابع مکتوب است
در ویکی‌شیعه سیاست بر این است که منابع مکتوب بر منابع اینترنتی مقدم است این به معنای عدم استفاده از نسخه‌های دیجیتال منابع مکتوب نیست. به عنوان نمونه در صورتی که مطلبی در نشریه‌ای منتشر شده است و هر دو نسخه مکتوب و مجازی مجله نیز موجود است نباید فقط به نسخه مجازی آن ارجاع داد. بلکه باید شماره صفحه و دیگر اطلاعات آن شماره فصلنامه نیز ذکر شود. همچنین هنگام استفاده از کتابخانه‌های مجازی مانند کتابخانه دیجیتال نور و کتابخانه مدرسه فقاهت باید شماره جلد و صفحه و نیز اطلاعات نسخه ذکر شود.